Cmentarz Centralny w Szczecinie
Pokaż Pomorze Zachodnie na większej mapie |
Jest piękny, jest czarujący i jest jedną z wizytówek Szczecina – Cmentarz Centralny, nekropolia, która zachwyca swoim pięknem i jest częstym miejscem odwiedzin, również tych, którzy nie mają tu pochowanych swoich bliskich. To pewien fenomen – jeśli w ogóle można użyć tego określenia – ale lubimy przebywać w takich miejscach. Z pewnością ma to związek z pamięcią o tych, którzy na cmentarzach spoczywają, ale jest jeszcze naturalne poczucie estetyki. Z tym nie należy się kłócić bowiem szczeciński cmentarz uważany jest za jeden z najpiękniejszych na świecie. Jest też trzecim pod względem wielkości w Europie!
Doceniamy jego walory jako niezwykłej kompozycji znanych niegdyś ogrodników, architektów krajobrazu, czy rzeźbiarzy. Najlepszym tego wyrazem było zdobycie piątego miejsca w ubiegłorocznym plebiscycie na „7 Nowych Cudów Polski” Przypominamy, że to plebiscyt organizowany przez prestiżowy magazyn National Geographic Traveler. Spośród propozycji redakcji, czytelnicy, w głosowaniu smsowym, wybierają 7 najbardziej interesujących. Pisaliśmy już o tegorocznym laureacie z naszego regionu.
Jak doszło do powstania Cmentarza Centralnego? W roku 1873, po blisko 150 latach, zlikwidowano pruską Twierdzę Szczecin. Stało się jasne, że miasto będzie potrzebowało cmentarza komunalnego, który byłby alternatywą dla przepełnionych już dawno nekropolii zakładanych w dzielnicach i na obrzeżach miasta. Ówczesne władze postanowiły wykorzystać tereny położone w południowo-zachodniej części Szczecina. Był to wówczas obszar z przeznaczeniem rolniczym.
Autorem projektu cmentarza został Wilhelm Meyer-Schwartau – znany szczeciński architekt. Każdy, kto zwiedzał cmentarz z pewnością zachwycał się jego architekturą. Autor tego krajobrazu musiał mieć dalece rozwiniętą wyobraźnię, by przewidzieć, jak cmentarz będzie się rozwijał z każdym rokiem. Pamiętajmy przecież, że na samym początku powstała kompozycja składająca się z młodych drzew i krzewów. Sam projekt musiał więc uwzględniać wiele czynników.
Początkowo zakładano docelową powierzchnię nekropolii na 153 ha, co już wówczas plasowało szczeciński cmentarz na trzecim miejscu, zaraz za cmentarzem w Hamburgu i Wiedniu. Ten w Hamburgu był zresztą pewnym wyznacznikiem dla szczecińskiego architekta. Chodziło o to, by miejsce pochówków przeistoczyło się w rodzaj parku i ogrodu. W taki właśnie sposób Cmentarz Centralny miał być postrzegany z zewnątrz. To zupełnie zmieniło odbiór nekropolii wśród ówczesnej ludności – przekonanie to trwa po dziś dzień.
Jaki jest Cmentarz Centralny? Można go opisać jednym słowem – piękny – lecz to zdecydowanie za mało. Obecnie jego powierzchnia przekracza już 160 ha i 300000 dokonanych pochówków. Cały teren ma urozmaiconą rzeźbę, występują tu również naturalne cieki wodne, basen i oczywiście alejki obsadzone bujną, roślinnością – w zależności od projektu jednogatunkową bądź zróżnicowaną. Główny plan cmentarza jest rozwinięty na osi wschód-zachód z kwaterami umieszczonymi symetrycznie po obu bokach.
Główna brama prowadząca do nekropolii znajduje się przy ulicy Ku Słońcu. Jej skrzydła rozpościerają się na szerokość 77 metrów. Dzisiejszy stan to efekt odbudowy po nalotach z 1941 roku. Idąc dalej główną aleją odnajdziemy kaplicę. Jest widoczna z daleka i wyróżnia się bogatą bryłą. Autorem projektu obu budowli jest Wilhelm Meyer-Schwartau, ten sam, który zaprojektował sam cmentarz.
Popularność nekropolii jako parku przyczyniła się do utworzenia ścieżek turystycznych. Dzięki temu każdy, nawet bez przewodnika, może zwiedzić na Cmentarzu Centralnym wszystko to, co jest najcenniejsze. Polecamy wybrać się na spacer po Ścieżce botanicznej z ciekawymi i rzadkimi gatunkami drzew. Wycieczkę można zorganizować bez względu na porę roku bowiem każda z nich jawi nam cały cmentarz w zupełnie innej scenerii i barwach.
Można też pokonać Trakt historyczny z obiektami architektury, zabytkowymi pomnikami i nagrobkami. Na swojej drodze spotkamy, między innymi lapidarium utworzone w 2006 roku, a także cenne pomniki:
- Krzyż Katyński
- Pomnik "Pamięci Sybiraków"
- Pomnik"Tym co nie powrócili z morza..."
- Krzyż Grudnia′70
- Głaz poświęcony marynarzom z m/s Augsburg
- Obelisk "Bohaterom Września 1939"
- Pomnik "Pamięci Kombatantów"
- Rzeźba św. Jerzego ze smokiem
- Tablica "Cmentarz wojenny"
- Tablica "Chwała żołnierzom wyzwolicielom 1 frontu białoruskiego
- Krzyż prawosławny
- Krzyż Żelazny
- Krzyż 1914r.
- Pomnik "Braterstwa Broni"
- Pomnik "Pamięci Dzieci Nienarodzonych"
- Tablica "Pamięci poległych żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego
- Pomnik "Uczestników Wojny Ojczyźnianej 1941-45"
- Pomnik "Bohaterom poległym na piastowskim szlaku
- "Kwatera zasłużonych"
- Tablica "Kwatera jeńców belgijskich i polskich"
- Pomnik "Pamięci Zmarłych Szczecinian"
- Pomnik Pionierów Szczecina 1945-1946.
- Pomnik Ofiar Hitlerowskich Obozów Koncentracyjnych
- Akcent rzeźbiarski "Pamięci Pionierów"
- Pomnik 357 pułku piechoty
- Cenotaf poświęcony Helenie Kurcyusz
- Pomnik "Pamięci Działaczy Ruchu Robotniczego"
- Obelisk ku czci "Ofiar Stalinizmu"
- Pomnik Armii Krajowej
Ciekawą inicjatywę, która jednocześnie powiększa szatę roślinną szczecińskiej nekropolii, są Drzewka Pamięci – inicjatywa zapoczątkowana przez Stowarzyszenie Czas Przestrzeń Tożsamość. Idea zakłada fundowanie młodych dębów osobom ze świata kultury, nauki i sportu, które były w sposób szczególny związane ze Szczecinem, a jednak miejsce ich pochówku oddalone jest często o setki kilometrów. Zasadzono już kilka takich dębów. Przy każdym z nich widnieje tablica informacyjna i znak graficzny Drzewka Pamięci. Do tej pory swoich Drzewek doczekali się:
- Bogdan Frankiewicz
- Stefan Kwilecki
- Kazimierz Majdański
- Marian Nyczka
- Kazimierz Kałucki
- Roman Fafius
- Wiesław Maniak
- Jerzy Zimowski
Roślinność to jednak nie wszystko, czego możemy się spodziewać podczas spaceru po szczecińskim cmentarzu. Występują tu również dzikie zwierzęta, choć ciągła obecność ludzi spowodowała, iż stały się bardziej ufne wobec nas. Pamiętajmy jednak, by odpowiednio się zachowywać w czasie takiego spotkania. Zasada ograniczonego zaufania jest tu jak najbardziej na miejscu. Większość zwierząt spotykając nas na swojej drodze wycofa się na bezpieczną odległość. Nie straszmy ich i nie zachowujmy się prowokująco, Cmentarz Centralny to również ich dom.
Mamy nadzieję, że tym krótkim przedstawieniem szczecińskiej nekropolii zachęciliśmy Was do spaceru jej alejkami. Pamiętajcie, żeby zabrać ze sobą choć jedną świeczkę. Zawsze, gdzieś pośród drzew, znajdzie się zapomniany grób. Warto o niego zadbać!