Stare Łysogórki - Cmentarz 1 Armii WP

W odróżnieniu od obiegowej wiedzy cmentarz żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego nie znajduje się w Siekierkach lecz w Starych Łysogórkach. Stare Łysogórki to miejscowość znajdująca się niedaleko Siekierek. Lecz obie należą administracyjnie do dwóch rożnych gmin: Stare Łysogórki do gminy Mieszkowice zaś Siekierki do gminy Cedynia. Obie gminy przynależą do powiatu gryfińskiego.

W Starych Łysogórkach znajdował się punkt koncentracji 1. Armii Wojska Polskiego w kwietniu 1945 roku, w przededniu forsowania Odry. Żołnierze rozpoczęli przeprawę przez rzekę z dwóch miejscowości: Gozdowice i Siekierki, które leżą po obu stronach Starych Łysogórek. Polaków poległych w trakcie walk nad Odrą pochowano na cmentarzu w Siekierkach, który znajduje się w granicach administracyjnych Starych Łysogórek.

Stare Łysogórki. Cmentarz wojenny 1 Armi WP.

Cmentarz żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego powstał w okresie wczesnego PRL-u. W 1961 roku wzniesiono pomnik poświęcony żołnierzom poległym w 1945 roku, wykonany przez Sławomira Lewińskiego, przedstawiający na tle żagli obelisk z dwoma mieczami i matkę tulącą do siebie dziecko. W 1990 roku obok pomnika stanął wielki metalowy krzyż. Na cmentarzu pochowanych jest blisko 2000 żołnierzy polskich.

Siekierki. Pomnik przed muzeum.

Obok cmentarza znajduje się muzeum 1. Armii Wojska Polskiego. Przed muzeum stoi czołg typu IS-2, który przejechał prawie cały szlak bojowy 1 AWP: od Żytomierza po Łabę, liczący w sumie 1300 km. Maszyna należała do polskiego 4. Samodzielnego Pułku Czołgów.

Oprócz muzeum warto zwiedzić wieś Stare Łysogórki, która zachowała dawny czytelny układ wielodrożnicowy, o geometrycznej kompozycji, ukształtowanej w sposób osiowy. Podstawą założenia są trzy równoległe drogi, połączone poprzecznymi ciągami komunikacyjnymi. Zachowała się również stara zabudowa wiejska z  XIX wieku w postaci domów ryglowych, z elementami zabytkowej stolarki,  które usytuowane są wzdłuż głównej drogi wiejskiej.