Chwarszczany - kaplica templariuszy
Kaplica, jedyna pozostałość po komandorii templariuszy w Chwarszczanach, została wybudowana w połowie XIII wieku w architekturze romańskiej. Kaplica o długości 25,2 m, szerokości 9,5 m i wysokości 13,6 m usytuowana była po północnej stronie komandorii.
W latach 80. XIII wieku kaplica została rozebrana i wybudowana nowa na fundamentach starej, ale już w stylu gotyckim. Zachowana w całości do dzisiaj, stanowi jeden z niewielu zabytków architektury, świadczących o obecności templariuszy w Polsce. Obecnie kaplica znajduje się w centrum zainteresowań badaczy i konserwatorów.
Kaplica usytuowana na planie prostokątnym zakończona jest pięciobocznym prezbiterium. W sensie architektonicznym jest budowlą jednonawową, przykrytą sklepieniem krzyżowo - żebrowym, opartym na okrągłych kapitelach. Ewenementem są dwie cylindryczne wieże wtopione częściowo w naroża budowli, flankujące fasadę zachodnią dokładnie w miejscu, w którym stosowano zazwyczaj przypory narożne. Przypuszcza się, że rozwiązanie to może nawiązywać do militarnego charakteru zakonu. Wrażenie potęgują dodatkowo otwory szczelinowe doświetlające wnętrze wież, imitujące otwory strzelnicze.
W latach 30. XIV wieku komandorię w Chwarszczanach przejęli joannici, którzy w początkach XV wieku sfinansowali realizacje projektu zespołu malowideł ściennych, przedstawiających w części podłużnej nawy postacie Apostołów, św. Krzysztofa z Chrystusem i w wielobocznym prezbiterium postacie Świętych Dziewic. Tworzą one wysoki na 2,75 m fryz biegnący wzdłuż ścian kaplicy na całej prawie ich długości. Apostołów przedstawiono w pozycji siedzącej na tronach - święte męczennice stoją na ośmiobocznych postumentach. Powyżej postaci widać perspektywicznie wyobrażoną architekturę - mury i zabudowę miasta - Niebieskiego Jeruzalem. Całość została wykonana w technice tempery - wszystkie rysy są zindywidualizowane, szaty bogato zdobione i udrapowane.
W 1758 po najkrwawszej bitwie wojny siedmioletniej, kaplica uległa częściowemu zniszczeniu, jednakże szybko została odbudowana. Pod koniec XIX wieku dokonano konserwacji kaplicy obejmujące obok architektury, rewaloryzację i częściową rekonstrukcję średniowiecznych malowideł. Po 1945 malowidła naścienne zostały zamalowane warstwą pobiały ze względu na ich „krzyżacki” charakter. Na kaplicę zwrócono uwagę, a w szczególności na jej cenne malowidła, dopiero w 1984 roku za sprawą Jerzego Domasławskiego, który poświęcił im miejsce w swojej pracy "Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce".
W 1996 roku rozpoczęto renowację odsłoniętych malowideł. Niestety w wyniku braku funduszy na dalsze prace konserwatorskie, renowacja została przerwana. W tym czasie malowidła blakły a na ich powierzchniach powstawały grzyby. W 2004 podjęto badania archeologiczno-architektoniczne byłej komandorii templariuszy. W wyniku tych praca udało się zniwelować przyczynę zawilgocenia malowideł.
Malowidła stanowią najwybitniejsze i najważniejsze dzieło artystyczne Nowej Marchii tamtego okresu. Dzieło zachowało się niemal w całości do naszych czasów i budzi niekłamany zachwyt wśród odwiedzających wnętrze kaplicy. Jednakże potrzeba ochrony malowideł przez zanikiem jest wciąż sprawą pilną by zachować to dziedzictwo średniowiecznego ruchu krucjatowego.